De cliënt is dertien jaar, van 1993 tot eind 2006, in behandeling geweest. De behandeling bestond wekelijks uit drie zittingen en daarnaast dikwijls nog twee tot vier telefoongesprekken overdag, ’s avonds en soms ’s nachts. Eind september 2006 ontstond een ruzieachtige sfeer, nadat de psychotherapeut de cliënt op een van de afspraken enige tijd had laten wachten. Op de twee daaropvolgende afspraken lukte het niet om dit incident op bevredigende wijze te bespreken. Enkele dagen daarna heeft de psychotherapeut de behandeling eenzijdig beëindigd.

Een jaar later heeft de cliënt verzocht om een afschrift van het patiëntendossier. De psychotherapeut zegde toe dit de volgende dag te doen. De cliënt ontvangt echter niet een afschrift van zijn dossier maar ‘een verslag van de therapeutische contacten 2005–2006’. Aan het eind van dit verslag noemt de psychotherapeut twee psychotherapeuten tot wie de cliënt zich kan wenden. Over deze zaak heeft de cliënt eerder een klacht ingediend bij het College van Beroep van het NIP, de beroepsvereniging waarbij de psychotherapeut is aangesloten. Op grond van de uitspraak van voornoemd College heeft het NIP het lidmaatschap van de psychotherapeut beëindigd.

De klacht van de cliënt bestaat uit vier onderdelen. Ten eerste verwijt de cliënt de psychotherapeut dat deze de behandeling na dertien jaar wekelijkse therapie abrupt en eenzijdig heeft beëindigd. De cliënt geeft daarbij aan dat de psychotherapeut voor hem een vertrouwensman was. Hij voelde zich vernederd en geschokt toen de psychotherapeut hem de praktijk uit stuurde. De cliënt stelt dat de psychotherapeut hem hierdoor in grote verwarring heeft gebracht.

De tweede klacht betreft het niet doorverwijzen, ook niet toen de cliënt vroeg om een naam van een deskundige therapeut tot wie hij zich voor vervolgbehandeling zou kunnen wenden.

De derde klacht heeft betrekking op de weigering het patiëntendossier toe te sturen. Het vermoeden bestaat dat er geen patiëntendossier is aangelegd.

Ten slotte wordt de psychotherapeut verweten dat hij zijn persoonlijke problemen met de patiënt heeft besproken en in de therapie heeft verweven.

Alvorens in te gaan op de inhoud stelt de psychotherapeut dat de klacht naar zijn mening niet-ontvankelijk is omdat de klachtencommissie van de beroepsvereniging reeds over de zaak heeft geoordeeld. Het ne bis in idembeginsel³ staat dan een inhoudelijke behandeling van de klacht door de tuchtrechter in de weg. Inhoudelijk bestrijdt de psychotherapeut de klachten door aan te geven dat hij de cliënt, die veeleisend en soms agressief was, gedurende dertien jaar adequaat heeft behandeld. Hij heeft de cliënt gesteund bij het opzetten van een eigen bedrijf en het verkrijgen van een hypotheek. Naarmate de tijd vorderde, werd zijn grip op de cliënt steedsminder. In het najaar van 2006 was de therapie volgens de psychotherapeut ‘op’ en had deze geen additionele waarde meer voor de cliënt. De psychotherapeut zegt het dossier naar de cliënt te hebben gezonden en daarin te hebben ver- wezen naar twee andere deskundige therapeuten. Zijn eigen problemen zegt hij als voorbeeld te hebben genoemd omde cliënt extra zelfvertrouwen te geven.

Om te beginnen gaat het Regionaal Tuchtcollege in op het punt van de nietontvankelijkheid. Het is juist dat artikel 51 van deWet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG) bepaalt dat een hulpverlener niet voor een tweedemaal kan worden berecht voor een zaak waarover al een onherroepelijke tuchtrechtelijke eindbeslissing is genomen. Een beslissing van een klachtencommissie van een beroepsvereniging valt echter niet onder het bereik van dit beginsel, omdat deze commissie niet behoort tot een door de overheid ingesteld orgaan. Het formele verweer wordt dus verworpen. Het college gaat vervolgens in op de verschillende inhoudelijke onderdelen van de klacht.

Ad 1: Over de beëindiging van de behandelrelatie oordeelt het college als volgt: ook als er gewichtige redenen zijn om een behandelrelatie te beëindigen, bijvoorbeeld omdat daarvan geen positief effect meer kan worden verwacht, behoort een psychotherapeut aan die beëindiging zorgvuldig, en indien enigszinsmogelijk in overlegmet de cliënt, uitvoering te geven. Dit geldt ook als een cliënt in de ogen van de therapeut veeleisend en soms agressief is. Een dergelijke langdurige therapiemet een cliënt die het erg moeilijk had en – anders dan de therapie tochmoet hebben beoogd – nog steeds afhankelijk was van de therapie en de telefoongesprekken, vraagt bij beëindiging zondermeer om duidelijke en zorgvuldige communicatie en een procesmatige afronding. De psychotherapeut heeft de behandelrelatie eenzijdig beëindigd en cliënt hierop niet voorbereid. De psychotherapeut had zijn voornemen omde relatie te stoppen en demotivering daarvoor in alle rust aan de cliënt moeten voorleggen. Het college is van oordeel dat de psychotherapeut de behandelrelatie op onzorgvuldige wijze heeft beëindigd.

Ad 2: Ook wanneer een behandelrelatie wordt beëindigd, behoort de psychotherapeut zorg te dragen voor continuïteit van de behandeling. Dit kan hij doen door een passende verwijzing naar een collega of andere hulpverlener of door zelf de noodzakelijke zorg te blijven verlenen zolang als dat nodig is. De psychotherapeut heeft in oktober 2006 de deur voor de cliënt gesloten en niet eerder dan ruim een jaar later twee namen genoemd in het kader van de verwijzing. Deze verwijzing kwam niet alleen voor de cliënt veel te laat, maar was bovendien niet passend: de genoemde therapeuten hadden een praktijk op grote afstand van de woonplaats van de cliënt. Gezien de intensiteit en de hoge frequentie van de therapie die de cliënt gewend was te krijgen, had de psychotherapeut kunnen weten dat genoemde collega’s voor deze cliënt geen reële opties waren. Het college stelt vast dat de psychotherapeut zijn verantwoordelijkheid voor de continuïteit van de zorg ten opzichte van de cliënt niet heeft genomen.

Ad 3: Het college heeft niet kunnen vaststellen dat de psychotherapeut een dossier van de behandeling van de cliënt heeft bijgehouden. Ook ter zitting heeft de psychotherapeut, ondanks het verzoek van het college, geen behandeldossier overgelegd. Het college heeft wel een ‘verslag van de therapeutische contactenmet de cliënt in 2005–2006’ ontvangen. Het college beschouwt dit als een compilatie opgesteld op basis van losse aantekeningen van de contacten van de laatste twee jaar van de behandeling. Dit is echter niet het behandeldossier waarom de cliënt had gevraagd en mocht vragen. Ook de aantekeningen over de behandeling die de psychotherapeut zegt te hebben gemaakt in zijn agenda, die het college overigens niet heeft gezien, kunnen niet als (aanvulling op een) behandeldossier worden beschouwd. Het dossier had de gebruikelijke verslaglegging van de therapie vanaf de aanvang in 1993, met diagnose, behandelplan, ingestelde behandeling, voortgang en beloop en data van behandelingen en gesprekken, moeten bevatten.

Ad 4: Over het verwijt van de cliënt dat de psychotherapeut zijn persoonlijke problemen in de behandelrelatie inbracht, oordeelt het college als volgt: de psychotherapeut voert aan dat hij zijn eigen problemenmet een familielid als therapeutisch element ten voorbeeld heeft gesteld, zodat de cliënt het vertrouwen kon krijgen dat hij niet alleen stond. Ter zitting vertelt de psychotherapeut dat deze methode bij de cliënt echter niet werkte. Het college acht deze benadering gelet op onwenselijke rolvermenging onacceptabel.

Het Regionaal Tuchtcollege oordeelt op grond van de voorgaande punten dat de klacht op alle onderdelen gegrond is. De psychotherapeut heeft gehandeld in strijd met de zorg die hij ingevolge artikel 47 lid 1 van deWet BIG jegens cliënt had behoren te betrachten. Het college merkt hierbij nog het volgende op: uit hetgeen de psychotherapeut ter zitting naar voren heeft gebracht, moet het college oordelen dat hij niet alleen in verschillende opzichten ernstig tekort is geschoten jegens de cliënt, maar ook weinig inzicht heeft gegeven in de behandeling die hij bood en in de praktijkvoering in het algemeen.

De psychotherapeut heeft de behandelrelatie als gevolg van de vermoedelijk verregaande behoefte aan aandacht van de cliënt langdurig in stand gehouden, zonder die behoefte met de cliënt te bespreken. Hij heeft in onvoldoende mate de regie in eigen hand gehouden en zijn positie en rol als psychotherapeut miskend door onvoldoende afstand te houden en allerlei activiteiten te ontplooien voor de cliënt buiten de behandeling om. Dit heeft tot rolverwarring geleid. Een langdurige en intensieve therapie onder hoge druk vereist tussentijdse evaluatie en consultatie van collega’s en een zorgvuldige verslaglegging. In geval van beëindiging is de grootst mogelijke zorgvuldigheid geboden.

Op grond van de voorgaande overwegingen concludeert het Regionaal Tuchtcollege dat de psychotherapeut in verschillende opzichten tegenover de cliënt tekort is geschoten. Omdat deze bovendien geen blijk heeft gegeven van inzicht in het eigen handelen en de geconstateerde tekortkomingen valt volgens het college ernstig te vrezen dat de behandelrelatiesmet andere cliënten op dezelfde wijze gebreken vertonen. Het college ziet geen redenen om aan te nemen dat daarin verandering zal komen. Alsmaatregel wordt een schorsing opgelegd van inschrijving in het BIG-register voor de duur van driemaanden. Daarnaast wordt bepaald dat de uitspraak ter publicatie wordt aangeboden aan diverse tijdschriften, waaronder het Tijdschrift voor Psychotherapie.

De psychotherapeut heeft de zaak voorgelegd aan het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg. In de uitspraak is te lezen dat het verweer bestond uit herhalingen en aanvullingen op de stellingen die hij ten behoeve van de behandeling door het Regionaal Tuchtcollege heeft ingebracht. De psychotherapeut concludeert in zijn pleitnota dat de klacht alsnog ongegrond dan wel onbewezen moet worden verklaard en zo er enig onderdeel van de klacht toewijsbaar is ditmet een berisping moet worden gesanctioneerd.

Wat betreft het formele verweer met betrekking tot het Ne bis in idem-beginsel verzoekt de psychotherapeut het Centraal Tuchtcollege bij de op te leggen strafmaat rekening te houdenmet het feit dat hij door zijn beroepsvereniging, het NIP, al voor dezelfde feiten is bestraft doordat hem het lidmaatschap van die vereniging is ontnomen. Het Centraal Tuchtcollege ziet in de omstandigheid dat de psychotherapeut zijn lidmaatschap van het NIP is ontnomen echter geen aanleiding omde opgelegdemaatregel te wijzigen.

De behandeling in hoger beroep door het Centraal Tuchtcollege heeftmet betrekking tot de vier klachtonderdelen niet geleid tot de vaststelling van andere feiten en tot andere beschouwingen en beslissingen dan die van het Regionaal Tuchtcollege. Het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg verwerpt daarom het beroep.⁴

Deze casus toont aan – op grond van wat er in de verslaglegging van de zittingen op schrift is gesteld – dat de therapie in meerdere opzichten volledig uit de hand is gelopen: de behandeling kan niet aan de hand van adequate dossiervoering worden verantwoord, er is niet op zorgvuldige wijze afgerond, er is ondanks het verzoek van de cliënt niet tijdig en niet passend doorverwezen, er is geen afschrift van het dossier en er is een onduidelijke afbakening van de professionele rol.

Als leerpunten voor de eigen praktijkvoering zullen drie punten nader worden belicht: eisen aan de inhoud van het dossier, een zorgvuldige afronding van de behandeling en de noodzaak om als psychotherapeut de regie zelf in handen te houden.