Hoewel de effectiviteit van diverse vormen van psychotherapie voor depressie herhaaldelijk en overtuigend is aangetoond, zijn de mechanismen die ten grondslag liggen aan therapeutische verandering nog onbekend. Inzicht in werkingsmechanismen is echter zeer belangrijk, niet in het minst omdat het kan bijdragen aan het verbeteren van behandeluitkomsten. Wanneer namelijk duidelijk is waarom en hoe een therapie werkt, kunnen therapeutische technieken en interventies gerichter worden ingezet, waardoor behandeleffecten geoptimaliseerd worden. In dit artikel bespreken we de stand van zaken van onderzoek naar de werkingsmechanismen van de twee best onderzochte en meest toegepaste psychologische behandelingen voor depressie in Nederland: cognitieve therapie (ct) en interpersoonlijke therapie (ipt). Allereerst zetten we uiteen hoe onderzoek naar werkingsmechanismen in zijn werk gaat en bespreken we aan de hand van de bestaande empirische literatuur een aantal moeilijkheden die daarbij komen kijken. Daarna presenteren we een recente empirische studie van onze eigen onderzoeksgroep waarin we de rol van vijf potentiële werkingsmechanismen van ct en ipt voor depressie hebben onderzocht. Dit alles geeft niet alleen een actueel overzicht van wat we momenteel weten over de werkingsmechanismen van deze interventies, maar laat ook zien waarom het eigenlijk helemaal niet zo vreemd is dat dat nog maar zo weinig is. We sluiten af met aanbevelingen voor vervolgonderzoek.

De opbouw van een therapeutische relatie behelst steeds een zoeken, proberen en bijstellen. Bij een adolescent die nauwelijks spreekt en onbereikbaar lijkt, geldt dit des te meer. Via een psychodynamische benadering tracht ik zicht te krijgen op de relationele mogelijkheden van deze adolescent en deze te optimaliseren. Het geduldig hanteren van het stilzwijgen van de adolescent én deze actief (aan)trekken in het contact, is noodzakelijk om evolutie in de therapeutische relatie teweeg te brengen en inhoudelijke thema’s aan bod te laten komen. De therapeutische relatie die zodoende bereikt wordt, krijgt een eigen aard en betekenis. Geïnspireerd door de theoretische bevindingen van Anne Alvarez (1992, 2012; Alvarez & Reid, 1999) illustreer ik hoe belangrijk het is om te blijven zoeken naar een afgestemd relationeel aanbod in psychotherapie.