Elise R. Reefhuis, Maarten K. van Dijk, Maartje F. Miggiels, Peter M. ten Klooster, Marcus J.H. Huibers, Jack J.M. Dekker

Om een optimale afname in depressieve symptomen te bewerkstelligen is een goede therapeutische relatie van belang. Er wordt verwacht dat het vroeg meten van de kwaliteit van deze relatie tijdens behandeling de behandeluitkomst krachtiger kan voorspellen. Ook wordt verwacht dat waargenomen therapeutkenmerken gerelateerd zijn aan hoe de patiënt de therapeutische relatie waardeert. Matig tot ernstig depressieve patiënten werden volgens een toevalsprocedure toegewezen aan cognitieve gedragstherapie (cgt) of kortdurende psychoanalytische steungevende psychotherapie (kpsp). Meetmomenten waren er bij baseline, week 1, 2, 4 en 8 om de waargenomen betrouwbaarheid, expertise en attrac­tivi­teit van de therapeut, de kwaliteit van de therapeutische relatie en depressieve klachten te monitoren. De therapeutische relatie hangt vanaf de eerste week matig sterk samen met depressieve klachten later in behandeling (r’s -0,28 tot -0,42, p’s < 0,01). De voorspellende waarde is het grootst na twee weken (vier sessies). Ook is de kwaliteit van de vroege therapeutische relatie sterk voorspellend voor de therapeutische relatie later. Symptoomverandering in de eerste twee sessies van de behandeling is niet voorspellend voor de kwaliteit van de therapeutische relatie na twee sessies.
Ten slotte wordt een matige tot sterke relatie gezien tussen waargenomen therapeutkenmerken bij aanvang en de therapeutische relatie. Het in een vroeg stadium monitoren en optimaliseren van de therapeutische relatie tijdens behandeling lijkt van belang voor sterkere symptoomreductie. Een afkapscore van de therapeutische relatie, het beste na twee weken, zou mogelijk antwoord kunnen geven op de vraag of de kwaliteit voldoende dan wel onvoldoende is. Aanbevolen wordt om waargenomen therapeutkenmerken mee te nemen in toekomstige analyses om meer te begrijpen van de invloed van de therapeutische relatie op symptoomverandering. Dit zou eventueel nog eerder in de behandeling interveniëren mogelijk maken.

Greta Noordenbos

In de nieuwe Zorgstandaard Eetstoornissen (nae & Trimbos-instituut, 2017) wordt de voorkeur gegeven aan evidence-based behandelingen die zijn onderzocht met behulp van randomized controlled trials (rct’s). Bij rct’s worden de groepsgemiddelden van een interventiegroep die een bepaalde behandeling krijgt vergeleken met die van een controlegroep die geen behandeling krijgt, of een andere behandeling krijgt, of een placebo. Voor eetstoornissen zijn echter nog maar weinig behandelingen onderzocht volgens de standaard van rct’s. Daarbij wordt weinig rekening gehouden met de onderlinge verschillen tussen patiënten wat betreft sekse, leeftijd, duur en ernst van de aandoening. Daarom garanderen evidence-based behandelingen niet dat ze werken voor alle patiënten met een eetstoornis. In dit artikel worden verschillende beperkingen van rct’s beschreven. Gezien de tijdrovende en kostbare opzet van rct’s is het de vraag of deze onderzoeksprocedure altijd nodig is alvorens een behandeling aan te bevelen. Gepleit wordt om meer aandacht te geven aan veelbelovende nieuwe behandelingen op het terrein van eetstoornissen, ook als die nog niet met behulp van rct’s zijn onderzocht.

Inge Versteeg, Colin van der Heiden

De gegeneraliseerde angststoornis (gas) wordt gekenmerkt door overmatige angst en onbeheersbaar piekeren. Metacognitieve therapie (mct) richt zich op de gedachten over het piekeren, in plaats van het piekeren zelf. Deze casestudy beschrijft de behandeling van een 27-jarige vrouw met gas en een schizo-affectieve stoornis. De behandeling bestaat uit veertien sessies volgens het metacognitieve model, uitsluitend gericht op de gas. Er wordt zowel een reductie in angstklachten als in algemene klachten gerapporteerd. Focale mct kan gegeneraliseerde angstklachten doen verminderen en lijkt toepasbaar voor patiënten met comorbide diagnoses, zoals een schizo-affectieve stoornis.

Peter Daansen

Hilda L. van Holten-Basch

Hanneke Bot

Peter Daansen