Informatie over empirisch gevalideerde behandelmethoden voor mensen met een antisociale-persoonlijkheidsstoornis (asp) ontbreekt. Een oorzaak zou kunnen zijn dat mensen met asp vaak van ggz-zorg en onderzoek uitgesloten worden. Er is een literatuurstudie naar (onderzoek over) evidencebased behandelingen voor asp gedaan, aangevuld met een internationaal Delphi-onderzoek onder 61 experts op wetenschappelijk, organisatorisch en behandelgebied. Op basis daarvan is een framework ontwikkeld, gebaseerd op de state of the art praktijkgebaseerde behandelmethoden. Het framework geeft richtlijnen om behandeling van asp mogelijk te maken en meer systematisch onderzoek te kunnen doen. Noodzakelijke ingrediënten voor behandeling en benodigde expertise van behandelaars en teams worden weergegeven, naast voorwaarden ten aanzien van het organiseren van de zorg. Alhoewel empirisch bewijs voor de effectiviteit van psychotherapie bij asp ontbreekt, luidt de conclusie dat er voldoende basis is voor het ontwikkelen van een samenhangend aanbod waar onderzoek aan gekoppeld kan worden.

Onderzocht is in hoeverre er verandering is opgetreden in borderlinesymptomatologie, copingvaardigheden en interpersoonlijke relaties bij adolescenten met een borderline-persoonlijkheidsstoornis (bps) die zes maanden hebben deelgenomen aan mentalization-based treatment voor adolescenten (mbt-a). Er blijkt sprake van een significante en substantiële daling (d = 0,92) van de totale ernst van de borderlinesymptomatologie (N = 28). 41% van de adolescenten boekt een klinisch relevante vooruitgang en 36% voldoet niet meer aan de diagnose bps. Gekeken naar de copingvaardigheden, blijkt dat adolescenten significant minder expressief reageren, minder geneigd zijn passief te reageren en problemen actiever aanpakken. Met betrekking tot de interpersoonlijke relaties zijn wisselende resultaten gevonden. De uitkomsten van dit onderzoek zijn over het geheel genomen positief en het stemt hoopvol dat mbt ook voor adolescenten met bps een effectieve behandelmethodiek zou kunnen zijn. Verder onderzoek naar de effectiviteit van mbt-a wordt aanbevolen.

Psychotherapie dient aangetoond werkzaam te zijn. Zorginstituut Nederland (ZN) heeft eisen opgesteld voor het wetenschappelijk bewijs dat daarvoor nodig is. Welke psychodynamische of psychoanalytische behandelingen voldoen daaraan? Dit artikel geeft een overzicht van de huidige bewijskracht voor psychodynamische psychotherapie als een effectieve behandeling bij volwassen patiënten met depressie, angststoornissen en persoonlijkheidsstoornissen. Het is gebaseerd op acht meta-analyses die zich specifiek richten op de effectiviteit van psychodynamische psychotherapie. Hierin zijn de resultaten van 132 primaire onderzoeken, overwegend randomized controlled trials (RCT’s), geïntegreerd. De auteurs vergelijken de resultaten met de uitkomsten van de meest recente meta-analyses over de effectiviteit van psychologische behandelingen in het algemeen, waarin specifieke behandelingen met elkaar worden vergeleken. Voor talloze psychodynamische behandelingen bestaat voldoende evidentie om aan de ZN-eisen voor wetenschappelijk bewijs te voldoen, omdat er voldoende kwalitatief adequate onderzoeken zijn aangetroffen waaruit blijkt dat de effecten niet of nauwelijks verschillen van andere behandelingen.

Joost Hutsebaut, Dineke Feenstra

Maaike Weiland, Elke Wezenberg, Maartje Vroling
Van mensen met anorexia nervosa (an) wordt vaak gevonden dat ze gevoelsarm zijn.
Ze hebben moeite met het herkennen en communiceren van hun emoties: ook wel alexithymie genoemd. In deze review wordt onderzocht (1) of an inderdaad samengaat met alexithymie; (2) of alexithymie een premorbide kenmerk is; (3) het effect van an-behandeling op alexithymie; en (4) de impact van alexithymie op behandelresultaten. Uit het onderzoek komt consistent naar voren dat personen met an vaker en meer alexithymie hebben, vergeleken met gezonde controlepersonen. Het blijft onduidelijk of alexithymie een premorbide kenmerk is van an. Het lijkt er op dat alexithymie verbetert na an-behandeling, maar het blijft verhoogd ten opzichte van gezonde controlepersonen. Onderzoek relateert alexithymie aan slechtere behandeluitkomsten. Het artikel sluit af met de therapeutische implicaties van de onderzoeksbevindingen uit de literatuur. Voor therapeuten is het van belang in behandeling aandacht te hebben voor emotionele gewaarwording en regulatie.

Treatment plans and interventions for bulimia and binge-eating disorder’ is het tweede boek in een nieuwe serie over behandelplannen en interventies voor evidence-based psychotherapie.

Jarenlang heeft de Symfora-groep nascholingsworkshops georganiseerd waar buitenlandse grootheden op het gebied van de persoonlijkheidsproblematiek acte de présence gaven. Ter afsluitingvan de hele reeks vond een eendaags congres plaats. Van de experts waren Akhtar, Benjamin, Clarkin, Yeomans (in plaats van Kernberg), Livesley, Rockland en ­Stone aanwezig. Centraal stonden ditmaal de Symfora tapes, opnamen van therapiesessies van master clinicians. Zij demonstreren daarin hoe zij te werk gaan in de eerste behandelsessie van een en dezelfde, door een acteur gespeelde, patiënt met een borderlinestoornis (BPS).

Herfstachtig Helsinki vormde het decor van het 38e jaarlijkse congres van de European Association for Behavioural and Cognitive Therapies (EABCT). De 25000 Europese gedragstherapeuten staan weer met beide benen op de begane grond. Na het met 3500 deelnemers best bezochte psychotherapiecongres aller tijden, het vijfde wereldcongres (WCBCT) dat van 11 t/m 14 juli 2007 werd gehouden in zomers Barcelona, telde Helsinki 1200 inschrijvingen uit 43 landen.