Voor een nieuwjaarswens aan onze lezers komt dit nummer misschien wat laat. Maar met het oog op de discussie in het vorige nummer over ‘Het einde van de psychotherapie’ is het wellicht een idee om de psychotherapie zelf een goed nieuwjaar te wensen. De waarschuwing en de boodschap van Paul Verhaeghe aan het adres van de psychotherapie hebben veel stof doen opwaaien. De bezorgdheid over de toekomst van de psychotherapie wordt door velen gedeeld, maar de standpunten over hoe het er met de psychotherapie voorstaat, liggen ver uiteen. In de rubriek Forum blikt Verhaeghe terug op de commentaren uit het vorige nummer en pakt hij zijn visie nog eens bondig samen.
In die reactie spreekt Verhaeghe opnieuw zijn bezorgdheid uit over de idealisering van de genetische/neurologische/biologische benadering, die weinig ruimte laat voor de psychotherapie. Hopelijk is het laatste woord in deze discussie nog niet gesproken.
Waar enerzijds de zorg over de toekomst, de levensvatbaarheid van de psychotherapie wordt aangekondigd is er anderzijds een opvallend positieve opleving te zien van publieke interesse in psychotherapie. Ook die kent een rijke geschiedenis. De eerste film waarin psychotherapie een hoofdrol speelt, is waarschijnlijk ‘Geheimnisse der Seele’ uit 1926. Een stomme(!) film van de toen beroemde filmregisseur G.W. Pabst, met in de hoofdrol de al even beroemde acteur Werner Kraus. De film was een groot succes en heeft zeker bijgedragen tot de goede reputatie van de psychoanalyse in die dagen. Een recentere film waarin de psychotherapie een prominente rol speelt, is het aangrijpende ‘Equus’ (1977) met Richard Burton als de psychiater Martin Drysart, die een zeer verwarde adolescent in behandeling heeft. In 1984 won het regiedebuut ‘Ordinary people’ van Robert Redford vele Oscars; een nog steeds indrukwekkende film, waarin de psychotherapie van een adolescent een belangrijke rol speelt. Gangstercomedy ‘Analyse this’ (1999) met Robert de Niro in de hoofdrol was een geslaagde parodie op psychotherapie en psychoanalyse. Toen was er psychotherapie op de tv met dr. Phil als een geslaagd voorbeeld van een type postmoderne psychotherapie, waarin de namaak echter lijkt dan het origineel. In de tv-serie ‘The Sopranos’, waarin de hoofdpersoon (weer een gangster!) in psychotherapie is wegens een angststoornis met paniekaanvallen, schetst de regisseur tenminste een iets reëler beeld van psychotherapie.
Diezelfde productiemaatschappij maakte onlangs de filmserie ‘In Treatment’, waarin vijf behandelingen van een psychotherapeut worden gevolgd. De DVD-serie is een succes gebleken; niet alleen een kaskraker in de VS, maar ook in ons land wordt de serie vast en zeker een bestseller.
Het is een tegendraadse gang van zaken. De welgemeende bezorgdheid over de toekomst van het vak staat in schril contrast met de klaarblijkelijk sterk groeiende – vaak wat idealiserende – interesse in psychotherapie. Eenzelfde paradoxale beweging is merkbaar op de universiteiten. Psychologie is, in binnen- en buitenland, een sterk groeiende studierichting. De studenten kiezen deze studie in grote meerderheid vanwege de Masteropleiding klinische psychologie als felbegeerde toegang naar de psychotherapie. De studentenpopulatie bestaat voor 90% uit vrouwen. Volgens sommigen een betrouwbare maat voor de afbrokkelende maatschappelijke status van het vak….
Laten we deze beschouwing even rusten en kijken we om ons heen, dan zien we een werkveld dat volop in ontwikkeling is: nieuwe behandelmethoden, gedegen onderzoek en een rondleiding door interessante recente literatuur. Spaans, Koelen en Bühring beschrijven een behandelmethode die ernstige onverklaarde lichamelijke klachten kan verhelpen door het verband tussen lichamelijke klachten en de gemoedstoestand van patiënten te herstellen. In het tweede artikel doen Berghout, Zevalkink en De Wolf verslag van onderzoek naar de effectiviteit van psychoanalyse en psychoanalytische psychotherapie.
Ook worden er in ‘Gelezen’ weer interessante en lijvige boeken besproken. Fernanda Sampaio de Carvalho neemt de lezer mee in ‘Horen, zien en spreken’ over de psychotherapie voor ouders en hun baby. Ellen Gunst bespreekt het interessante ‘Handboek gesprekstherapie’. Anton Hafkenscheid recenseert ‘Leer ACT! Vaardigheden voor therapeuten’. In Gehoord doet Soezy Quix verslag van een vierdaagse workshop over ‘Emotionally focused couple therapy’ in Redwood City (VS). Els Van Daele bespreekt oude en nieuwe sporen die het gespecialiseerde forensische team FIDES de afgelopen 10 jaar gevonden en gevolgd heeft – onder toenemende maatschappelijke druk, want de behandeling van daders van seksueel misbruik roept veel vragen op.
Kortom: een oogst die de veelzijdigheid en vitaliteit van de psychotherapie nog eens onderstreept. De redactie wenst u (toch maar) een voorspoedig 2010 en veel inspiratie en leesplezier!