Wat is er toch aan de hand met de wereld? Als psychotherapeut heb ik de neiging om de wereld beschouwend tegemoet te treden, en de laatste periode gebeurt er bijzonder veel wat me in verwarring brengt. De internationale relaties staan onder grote druk en het houdt me bezig wat er speelt en wat hierin wijsheid is. Als ik er als therapeut naar kijk, dan meen ik de eeuwige strijd tussen autonomie en verbondenheid te ontwaren. Autonomie gaat samen met de wens tot ontplooiing; verbondenheid gaat samen met de wens tot betekenisvolle relaties. Als er te veel beroep wordt gedaan op verbondenheid, gaat de autonomie ten onder; wordt te veel gehoor gegeven aan de wens tot autonomie, dan is er geen verbondenheid meer.

Het lijkt er de laatste tijd op dat hele groepen zich niet meer verbonden voelen of zich te zeer beknot voelen in hun mogelijkheden tot ontplooiing. Vervolgens lijkt men zich terug te trekken naar dat wat vertrouwd en eigen is en de verbinding met de ander(en) te verbreken. Deze relatiebreuk leidt weer tot een tegenreactie van terugtrekking bij de andere partij. Socioloog Robert Putnam maakte in dit verband onderscheid tussen bonding en bridging, waarbij bonding het verbinding zoeken met gelijkgestemden is, en bridging het verbinding zoeken met andersdenkenden. De laatste tijd lijkt er een welhaast wereldwijde golf van bonding te zijn, ten koste van de bruggen die er geslagen waren naar anderen of andersdenkenden.

Ik heb hier geen antwoord op, behalve dan dat ik weet dat beide nodig zijn: zowel behoud van eigenheid met mogelijkheid tot ontplooiing, als verbinding maken met anderen opdat er betekenisvolle relaties ontstaan. Voor therapeuten is dit krachtenspel een van de kerndomeinen van behandeling. We zijn geoefend in het zoeken naar de verbinding met hen die zich terugtrekken en we zoeken naar de boodschap of wens die achter het terugtrekkende gedrag verborgen gaat. We hanteren hierbij onder andere de accepterende begrenzing (ofwel acceptatie van de persoon) zodat verbinding ontstaat, en begrenzing van het gedrag zodat er voldoende eigen autonomie overblijft.

Soms heeft de ander het nodig om zich tijdelijk terug te trekken, zich te hergroeperen en een hernieuwde identiteit aan te gaan. Dit zal echter altijd gevolgd moeten worden door het zoeken naar een (nieuwe) verbinding. Het met wijsheid hanteren van dit krachtenspel is bijzonder moeilijk, maar het is een van de kernelementen van ons vak. Ook dit nummer staat bol van perspectieven op deze dynamiek.

Het thema begrenzing komt naar voren in de column van Danielle Oprel wanneer zij verhaalt over een patiënte die haar stalkt. In de bespreking van ‘Traumasporen’ van Gerrie Douma Slothouber en het verslag van het congres ‘Psychotherapie in tijden van dreiging’ van Anton Hafkenscheid kunnen we onder andere lezen welke intrusieve sporen trauma’s kunnen achterlaten in het intermenselijk vertrouwen. Het congresverslag ‘Oude vlam, nieuwe liefde’ van Saskia van Deursen en Hans Bom en de Forum-bijdrage van Jac Maurer benadrukken het belang om het perspectief van alle betrokkenen serieus te nemen.

De thematiek van autonomie en verbondenheid is ook terug te vinden in het artikel van Grietje Schaap, Farid Chakhssi en Gerben Westerhof. Zij bespreken op welke manier onaangepaste schema’s bewerkt en vervangen kunnen worden door meer gezonde schema’s. Hoe een gezond schema er uitziet, is te lezen in de bespreking van Eelco Muste van ‘Schematherapie en de gezonde volwassene’.

De hele route – (hernieuwd) verbinding maken, vertrouwen krijgen in elkaar, informatie uitwisselen en een goede interactionele balans vinden – is terug te lezen in het artikel van Saskia Knapen over het herstel van (epistemisch) vertrouwen dat ernstig beschadigd is. Hoe moeilijk dit proces kan zijn en welk enorm werk er soms voor verricht moet worden, is tot slot terug te vinden in het artikel van Sus Weytens en Lieve Van Lier over begeleiding van ouders met adoptiekinderen.

Hebben wij als therapeuten de oplossing voor de wereldproblematiek? Nee, dat denk ik niet. Ik denk echter wel dat wij er verstand van hebben hoe mensen in harmonie met elkaar kunnen samenleven, waarbij een ieder voldoende autonomie behoudt, voldoende ontplooiingskansen heeft en zich ook voldoende gehoord en serieus genomen voelt. Dit nummer staat er vol van en ik hoop en wens van ganser harte dat we deze wijsheid en kennis naar de gemeenschap zullen blijven uitdragen.