Het behandelmodel van het Centrum voor Psychotherapie is van oudsher gegrondvest op psychodynamisch georiënteerde groepstherapie in combinatie met milieutherapie en systeemtherapie. Het ontdekkende behandelcluster van het CvP heeft in de afgelopen drie jaar een ontwikkeling doorgemaakt, met Mentalization-based treatment (Bateman & Fonagy, 2004) als richtinggevende inspiratiebron. In MBT is de gehechtheidstheorie, en dan vooral de ontwikkeling van het vermogen tot mentaliseren, zowel de basis voor conceptualisatie van de problematiek van de cliënt als het uitgangspunt voor de therapeutische interventies. De focus op dat wat ontwikkeld wordt in de hechtingsrelatie met de opvoeder en zich vastzet in een gehechtheidsstijl die het psychosociale functioneren van de cliënt bepaalt, heeft in een centrum voor klinische psychotherapie een therapeutische logica. Een belangrijke bron van de psychopathologie van de cliënt (zijn gehechtheidsrelaties) wordt in de behandelcontext immers geactualiseerd en daardoor tastbaar en bewerkbaar. De dynamiek in deze gehechtheidsrelaties en de intrapsychische betekenisgeving daarvan dient naar onze mening richtsnoer voor de behandeling te zijn. MBT biedt daarin een kader dat én voortbouwt op een psychodynamische behandeltraditie van het CvP én heroriëntatie op die behandeling mogelijk maakt. Wij hebben daarom methodieken uit MBT en specifiek de bevordering van het mentaliseren als centrale ‘kapstok’ van de behandeling genomen.

Zoals eerder door anderen beschreven (zie bijvoorbeeld Ten Kate & Muller, 2007; Spaans, Veselka, Luyten & Brühring, 2009) hebben ook wij daarmee de indicatiecriteria en behandelmethodiek van het oorspronkelijke MBT-model flink opgerekt. Bij cluster-C-persoonlijkheidsstoornissen en gemengd B en C-cluster met forse gevoelsafweer blijken net als bij de oorspronkelijke MBT-doelgroep (primair cluster B) grote beperkingen in het mentaliserende vermogen te bestaan, zij het dat de aard ervan verschilt (onder andere meer pseudomentaliseren ter vermijding van affecten). MBT-concepten zijn ook voor deze bredere doelgroep goed bruikbaar. Verder verschilt de behandelsetting van het oorspronkelijke MBT-model: hoewel MBT ontwikkeld is voor een deeltijdbehandeling, werken wij met gecombineerd dagklinischklinische groepen.

Wij stelden ons tot doel de MBT-principes als uitgangspunt te nemen binnen de kaders van de bestaande (dag-)klinisch psychotherapeutische behandelsetting. Onze uitdaging was een zodanige vorm te vinden voor het behandelmodel van het ontdekkende behandelcluster dat de vrij abstracte termen uit de multidisciplinaire richtlijn (coherentie en begrijpelijkheid van het model, consistente toepassing ervan) concreet en toepasbaar zouden worden bij deze bredere doelgroep.

Het doel van leren mentaliseren in klinische psychotherapie is in essentie niet anders dan bij de MBT die Bateman en Fonagy hebben ontwikkeld: bevordering van het mentaliserende vermogen van cliënten met als doel een coherenter zelf, een verbeterde affectregulatie en toegenomen intimiteit en flexibiliteit in contact met anderen.

Het behandelaanbod in klinische psychotherapie bestaat uit gestructureerde en niet-gestructureerde therapietijd. Wij bieden gestructureerde therapietijd in de vorm van een scala van verbale en non-verbale therapievormen. Verder zijn er, afhankelijk van de therapiefase, fasegerichte behandelvormen (bijvoorbeeld in de beginfase een mentaliseertraining en in de eindfase maatschappelijke oriëntatie). De ongestructureerde therapietijd bestaat uit de tijd tussen de therapieën, waarin cliënten bijvoorbeeld wandelen en plezier maken maar ook allerlei huishoudelijke taken in de leefgemeenschap uitvoeren (zoals koken en corvee). De behandelsetting biedt de cliënten zo een ruim speelveld met contacten en mentaliseermogelijkheden.

In MBT wordt onderscheid gemaakt tussen impliciet en expliciet mentaliseren. Impliciet mentaliseren is het intuïtieve, reflexmatige reageren op basis waarvan mensen in staat zijn bijna automatisch op bijvoorbeeld een bedreigende gelaatsuitdrukking te reageren. In het impliciete mentaliseren liggen ervaringen uit de ontwikkelingsgeschiedenis van de cliënt besloten. In psychotherapie probeert de psychotherapeut belemmerende impliciete mentalisering van de cliënt bewust en dus expliciet te maken en vervolgens te bewerken.

Expliciet mentaliseren is het bewuste, reflectieve reageren waardoor we bijvoorbeeld in staat zijn keuzes te maken en flexibel te zijn. Expliciet mentaliseren is het middel om verandering in het impliciete mentaliseren mogelijk te maken. Impliciet en expliciet mentaliseren beïnvloeden elkaar dus wederzijds, maar expliciet mentaliseren verloopt via het bewustzijn en is daarom de aangewezen toegang voor zowel de cliënt als de therapeut.

Geïnspireerd door wat Allen en anderen (2008) psycho-educatie over mentaliseren noemen en Bateman & Fonagy (2007) een ‘expliciete-mentalisatiegroep’, hebben we op het CvP een training in expliciet mentaliseren opgezet. Alle cliënten van het behandelcluster nemen de eerste twee maanden van hun behandeling wekelijks anderhalf uur deel aan deze halfopen groep. De groepsgrootte varieert van minimaal zes tot maximaal twaalf cliënten. De training heeft een aantal doelen: informeren, ervarend leren en ‘afkijken’.

Informeren Cliënten krijgen in de training basale uitleg over hoe mentaliseren zich als psychologische vaardigheid ontwikkelt in de interactie met hechtingsfiguren. We bespreken hoe deze hechtingsfiguren idealiter de spiegel zijn van de binnenwereld van het kind. We leggen uit hoe stemgeluid en gezichtsuitdrukkingen van het kind door de ouder worden beantwoord, zowel verbaal als non-verbaal. Langzaam verkent het kind via de spiegelende ouder zijn eigen binnenwereld. Lichamelijke sensaties en doelgericht gedrag krijgen betekenis door de verbaliserende ouder. Uiteindelijk is het kind in staat zijn affecten woorden te geven en wordt regulering van die affecten mogelijk.

Ook bespreken we hoe het proces van spiegelen tussen kind en hechtingsfiguur verstoord kan raken, bijvoorbeeld wanneer de ouder zo ‘vol’ is van eigen emoties dat adequate spiegeling slechts beperkt mogelijk is. Vervolgens geven we uitleg over wat mentaliseren is aan de hand van de kerndefinitie: ‘jezelf van buitenaf en de ander van binnenuit begrijpen’. Ook al lijkt dit een nogal theoretisch onderdeel van de training, cliënten worden steeds opnieuw persoonlijk geraakt, enthousiast en leergierig. Mentaliseren begrijpen blijkt bij onze cliëntenpopulatie mentaliseren leren te bevorderen.

Anne is moeder van twee kinderen. Als die boos op haar zijn, wordt ze bang dat ze een slechte moeder is. Haar reactie op de kinderen is dan kortaf en kribbig: ze wil dat hun boosheid zo snel mogelijk stopt. De week na de psycho- educatie over mentaliseren vertelde ze aan de groep hoe de informatie over mentaliseren haar had geholpen in haar gezin. Ze was zich ervan bewust geworden welke angst in haar geraakt werd en kon zich vervolgens verplaatsen in het kind dat boos was: wat is er eigenlijk met je aan de hand en wat heb je nodig? Ze had het gevoel dat ze haar kind voor het eerst sinds lange tijd écht kon troosten. Met de groep staan we stil bij de binnen- wereld van zowel Anne als haar kind. De meelevende en waarderende reacties van de groep relativeren bovendien haar gevoel een slechte moeder te zijn.

De algemene informatie over mentaliseren is in een informatiefolder beschikbaar voor de cliënten. Een bijkomend effect van het psycho-educatieve onderdeel van de mentaliseertraining is dat de cliënt een soort verbintenis met de op mentaliseren gebaseerde behandelvorm aangaat. Door mentaliseren te begrijpen neemt ook de begrijpelijkheid van het behandelmodel toe.

Ervarend leren: oefeningen en mentaliseerkaarten Mentaliseren is een menselijke vaardigheid die wel aanwezig is maar bij cliënten vaak onvoldoende ontwikkeld of inzetbaar is op de momenten dat ze deze vaardigheid nodig hebben. In de training oefenen de cliënten expliciet mentaliseren als vaardigheid. Doordat het expliciete mentaliseren wordt versterkt, kan het vermogen tot impliciet mentaliseren groeien. We gebruiken in de training wel eens de metafoor van het fietsen: iedereen kan fietsen maar niet iedereen heeft het goed genoeg geleerd. Leren fietsen vergt oefening en bewustzijn, en uiteindelijk wordt het een vanzelfsprekende vaardigheid die op de momenten dat het gevaarlijk wordt op de weg, het hardste nodig is.

Cliënten trainen het mentaliseren met een scala aan verbale en non-verbale oefeningen en speciaal ontwikkelde ‘mentaliseerkaarten’ (die hieronder worden besproken). Ervaringen van de cliënten zijn zo veel mogelijk het aanknopingspunt. We streven ernaar om mentaliseren te trainen onder condities die vergelijkbaar zijn met de ideale condities waarin zich het vroegkinderlijke mentaliseren heeft ontwikkeld, namelijk in een voldoende speelse en flexibele omgeving. Dit uitgangspunt heeft invloed gehad op hoe de training gegeven wordt: naast inhoud is vorm minstens zo belangrijk.

Een van de cliënten begint de bijeenkomst met een dierbaar voorwerp dat hij heeft meegenomen. De groep stelt vragen en de cliënt vertelt. De groep mentaliseert over de betekenis van dit voorwerp voor deze cliënt en de cliënt mentaliseert over zichzelf. Na de psycho-educatie over mentaliseren werken we een thema uit. Die thema’s gaan over allerlei aspecten uit het dagelijkse leven van cliënten: emotionele klachten, zoals angst, somberheid, boosheid. Of motieven van zichzelf en anderen, zoals bijvoorbeeld een reactie van een ander leren begrijpen die je eerst niet snapte. Nog een ander voorbeeld: als jou leven een boek zou zijn – zo vragen wij aan cliënten – wat is dan de titel van dat boek? Vervolgens gaan de cliënten onderling in gesprek met als opdracht de betekenis van de boektitel te begrijpen door zich in te leven in het verhaal achter de titel.

De therapeuten spelen flexibel in op wat in deze beginnersgroep leeft. Bijna alle cliënten herkennen bijvoorbeeld gevoelens van angst en onzekerheid als ze met de behandeling beginnen, maar de individuele beleving daarvan is uiteraard verschillend. We vragen de cliënten deze beleving bij elkaar te verhelderen: met welke emotie begin jij deze behandeling; waar merk je dat aan; hoe denk je dan over jezelf en over anderen; wat voor invloed heeft dat op je contact met anderen; wat denk je dat anderen beleven in het contact met jou, enzovoort. Elkaar bevragen helpt elke cliënt zijn eigen emotie te onderzoeken vanuit het perspectief van ik, ander en de relatie met de ander.

We wisselen meer verbale oefeningen af met meer non-verbale oefeningen. Een voorbeeld van een non-verbale oefening is het ‘levend beeldhouwen van je emotie’. Wij vragen een cliënt zich een voorstelling te maken van hoe hij een voor hem typerende emotie non-verbaal kan uitbeelden. Vervolgens ‘beeldhouwt’ hij het lichaam van een ander groepslid woordeloos tot de bedoelde expressie. De emotie die het groepslid uitbeeldt, vormt de basis voor de mentaliserende vragen. Het groepslid en de groep vertellen over wat ze bij deze non-verbale lichaamshouding ervaren en de cliënt vertelt over zijn beleving. Het gesprek stimuleert inleving in zichzelf of de ander, wisseling van perspectief, vragen stellen of juist zelf antwoorden geven. De bijdrage van de groepsleden is minstens zo belangrijk als de inbreng van de psychotherapeuten en een actieve uitwisseling is meestal het gevolg.

Een andere non-verbale oefening is ‘een hand geven’. Cliënten gaan in tweetallen staan en krijgen de instructie ‘Geef elkaar een hand……en houd die vast’. De psychotherapeut vraagt de cliënten intussen stil te staan bij wat ze bij zichzelf en bij de ander waarnemen. Na een minuut of twee vraagt hij aan hen om elkaar los te laten en te bespreken wat ieder bij zichzelf en de ander waarnam. De verschillende ervaringen worden vervolgens in de groep gedeeld.

Mentaliseerkaarten zijn een hulpmiddel dat het speelse element van leren mentaliseren nog meer benadrukt. In de aantrekkelijk vormgegeven kaarten worden de cliënten uitgedaagd alleen, samen met een groepslid of met de hele groep allerlei mentaliserende oefeningen te doen: uitwisselen wat ze beleven bij foto’s uit de actualiteit, een schilderij, een gedicht, muziek of Youtube- filmpjes. In figuur 1 is een voorbeeld afgebeeld: de mentaliseerkaart instrueert de groep een innerlijk dilemma van een cliënt uit te beelden. Een andere mentaliseerkaart geeft de groep de opdracht om de toekomst van een van de cliënten actief te gaan ‘dromen’: van de medecliënten wordt gevraagd zich te verplaatsen in de talenten en mogelijkheden van één cliënt, waarbij gedacht en gefantaseerd wordt over diens beroepskeuze, relaties, hobby’s enzovoort. Cliënten kunnen de mentaliseerkaarten ook in de loop van de gehele behandeling individueel of samen met anderen gebruiken. Zo blijft het trainen van mentaliseren, naast de mentalisatie-bevorderende therapieën, een essentieel onderdeel van de gehele behandeling uitmaken.

‘Afkijken’ Eerder betoogden wij al hoezeer de (dag)klinische leef- en behandelomgeving een bron van mentaliseermogelijkheden biedt. Doordat de training groepsgericht is, kunnen wij maximaal gebruik maken van de kracht van de groep: het is leren met, maar vooral aan en van elkaar. Steun en stimulans bevorderen de beleefde verbondenheid. Tegelijkertijd bevordert differentiatie tussen de groepsleden differentiatie van de innerlijke belevingswereld van het individuele groepslid. De actiegerichtheid van de training maakt het mogelijk dat cliënten niet alleen leren door te doen maar ook door te kijken, zowel naar elkaar als naar de groepstherapeuten. Door constant van perspectief (ik, ander en relatie tussen ik en ander) te wisselen ervaren cliënten welk effect welke vragen hebben en is er experimenteerruimte waarin uitgeprobeerd en ‘afgekeken’ wordt.

Van de begeleidende psychotherapeuten wordt een specifieke mentaliserende houding verwacht, waarbij een mentalisatie-bevorderende houding aangevuld wordt met een aantal trainerskwaliteiten. Een combinatie van de grondhouding ‘niet weten maar wel graag willen ontdekken’ en consequent de groep bij het proces betrekken vormt de basis voor deze mentaliserende houding in de groep (zie voor verdere uitwerking Delfstra & Peeters, 2011). Didactische ‘handigheid’, flexibiliteit, humor en relatieve transparantie ondersteunen de sfeer van leergierigheid en speelsheid die ideaal is voor de training. De mentaliserende manier waarop de therapeuten de oefeningen geven, is dus minstens zo belangrijk als de oefening op zichzelf.

Nadat zijn team de begeleidende psychotherapeut op zijn verjaardag iets te luidruchtig had toegezongen, wisten de cliënten wat er gaande was en werd hij nogmaals toegezongen bij de start van de mentaliseertraining, nu door de cliënten. Het was aanleiding voor een uitwisseling waarin gementaliseerd werd over de binnenwereld van de betreffende psychotherapeut en de verschillende groepsleden, waarna vervolgens ook uitgesproken en gehoord kon worden wat er werkelijk beleefd was. De psychotherapeut was bereid zijn gevoelens van onhandigheid en ongemak te benoemen. Door als begeleidende psychotherapeut zichtbaar te zijn zonder al te persoonlijk te worden bleek hij een stimulerende werking op de uitwisseling in de groep te hebben.

De kracht van klinische psychotherapie is het aanbod van diverse verbale en non-verbale therapievormen binnen de kaders van een samenhangend behandelmilieu. De kunst voor het team is om de behandelvisie in de verschillende therapieën te integreren en tegelijkertijd de eigenheid van de therapiesoorten en teamleden tot hun recht te laten komen. Zo krijgt de bewegingstherapeut in een balspel andere informatie over hoe een cliënt op een conflict met een medecliënt reageert dan de sociotherapeut die met die cliënt aan de lunchtafel zit. De verschillende perspectieven van de therapeuten op de cliënt helpen het team te mentaliseren over de cliënt.

Het is voor de therapeuten zelf echter niet vanzelfsprekend dat zij hun mentaliserende vermogen behouden. Dit vermogen wordt, net als bij cliënten, in de emotioneel geladen psychotherapeutische context op de proef gesteld. Denk aan de therapeut die vooral met zijn eigen angstgevoelens bezig is, nadat een cliënt uit zijn stoel opgesprongen is en woedend de ruimte heeft verlaten. Of aan de therapeut wier gedachten afdwalen in een slaapverwekkend traag verlopende groepstherapiesessie. Verlies van het mentaliserende vermogen van therapeuten lijkt eerder regel dan uitzondering. In het dagelijkse werk laten therapeuten stagnaties in hun mentaliserende vermogen meestal bijna terloops zien. Kenmerkende signalen zijn bijvoorbeeld: langdradige uitweidingen over een cliënt, toenemende irritatie, afdwalen, gevangen raken in vaststaande ideeën over een cliënt, actie ondernemen waar verkenning nog nodig is of menen ‘zeker te weten wat een cliënt dacht of voelde’.

Inherent aan multidisciplinaire psychotherapie is ook dat wij mentaliseren over de collega’s met wie we samenwerken. Met een onderzoekende en onbevangen houding van perspectief kunnen wisselen (ikzelf,mijn collega en het team als geheel) is doorslaggevend voor behoud van het mentaliserende vermogen van het team. Het zal duidelijk zijn: de mentaliserende capaciteiten van het team zijn essentieel voor de samenhang in het team en staan tegelijkertijd voortdurend onder druk. Structurele aandacht voor het mentaliserende vermogen van het team is dan ook noodzakelijk.

De teammentaliseertijd heeft een min of meer vast stramien. Alle therapeuten komen meerdere keren per week op vaste tijden bij elkaar, met een voorzitter als tijd- en procesbewaker. De voorzitter exploreert de behoeften van het team. Het team kan zich mentaliserend richten op de cliëntengroep als geheel of op individuele vragen van de therapeuten over de samenwerking met cliënten. Wanneer wij ons als team richten op de cliëntengroep als geheel doen we dat via de vraag: ‘Hoe denk je dat de cliëntengroep ons als team beleeft?’ Vervolgens verplaatsen wij ons in de cliëntengroep en stellen ons zelf allerlei vragen: wordt het team bijvoorbeeld als voldoende veilig, betrokken of consequent beleefd?Waar merken de cliënten dat aan? Hoe begrijpen wij dat bijvoorbeeld gevoelens van onveiligheid op dit moment onder de cliënten leven?Wat hebben ze van ons nodig? Bieden wij dat ook?

We richten ons op één therapeut naar aanleiding van een individuele vraag van deze therapeut of als reactie op signalen van collega’s dat het mentaliserende vermogen van deze therapeut onder druk lijkt te staan. Net als bij cliënten is het van belang om van de therapeut toestemming te krijgen om hem te bevragen. Vervolgens onderzoekt de therapeut samen met het team waar zijn vermogen tot mentaliseren in de verdrukking raakte. Een helpende vraag is vaak: ‘Wat maakt dat je denkt dat je stopte met mentaliseren?’. De vragen van het team nodigen de therapeut zelf uit om te reflecteren over de interactie met bijvoorbeeld een cliënt of met een cotherapeut. Het team reageert op de therapeut die centraal staat, waardoor iedereen wordt aangezet tot expliciet mentaliseren. We passen verschillende MBT-interventies in aangepaste vorm toe op het team: validering, verheldering, stop en sta stil- en stop en spoel terug-interventies en het mentaliseren van de tegenoverdracht.

Het team zit tijdens de teammentaliseertijd bij elkaar en psychotherapeut T zucht. Ze komt net de psychotherapiesessie uit en voelt zich leeg. Ze vertelt dat ze zich ontmoedigd voelde in de sessie en langzaam stilviel, wat ze niet goed begrijpt van zichzelf. ‘Wat gebeurde er precies?’ is de eerste vraag die ze krijgt als ze zegt dat ze er graag met het team naar wil kijken. Ze vertelt dat groepslid V in de sessie vertelde over zijn plannen om zijn studie op te pakken. Collega’s vragen aan T wanneer de ontmoediging precies ontstond. Ze aarzelt en zegt wat weifelend ‘gek genoeg voelde ik me net blij voor V, waardoor ik hem een compliment gaf voor zijn voortvarende manier van contact leggen met school’. Na doorvragen vertelt ze hoe V vervolgens zonder in te gaan op haar compliment uitgebreid de paniekklachten beschreef die hij had bij de schooldecaan. Op de vraag wat er vervolgens gebeurde, antwoordt T dat verkenning van de angstklachten weinig opleverde in de groep. V vertelde dat het hem nooit gaat lukken weer op school aan te haken. Ook de aandacht van groepsgenoten voor zijn verhaal en hun bewondering voor hem gingen langs hem heen. In de laatste minuut van de sessie zegt V: ‘Het kan wel zijn dat anderen vertrouwen in me hebben, maar zo voelt het nu eenmaal niet voor mij’.

Een collega verzucht: ‘V maakt alles stuk in de eindfase van zijn behandeling, hij is ook al een aantal dagen achtereen ’s ochtends te laat en heeft zijn werkpunten voor deze week niet ingeleverd’. Ik voel me buiten spel gezet door V, antwoordt T op een vraag van een teamlid over hoe ze V’s uitspraken beleeft. Een collega vraagt T hoe ze denkt dat V het compliment begrepen zou kunnen hebben. Misschien is hij bang om uiteindelijk tegen te vallen, niet te kunnen voldoen aan het vertrouwen dat ik in hem heb, peinst T.

Het helpt ons om ervan uit te gaan dat ook een team gevangen kan raken door wat in de MBT prementaliserende modi genoemd worden: manieren van denken, doen en voelen die in ontwikkelingstermen aan het mentaliserende vermogen voorafgaan. In de ‘psychische-equivalentiemodus’ bijvoorbeeld vallen innerlijke belevingswereld, het eigen voelen en denken en de beleving van de buitenwereld samen (‘Wat ik denk, dat is zo’). Psychische equivalentie in een team kan bijvoorbeeld zichtbaar worden wanneer therapeuten het vertrouwen verliezen in de mogelijkheden tot verandering van een cliënt. Stel dat psychotherapeute T na bovengenoemde sessie in een behandelbespreking over V zegt: ‘Hij is niet gemotiveerd en leeft zo zijn agressie uit. Hij wil alles stuk maken en moet hij strikter aangepakt worden. Misschien wel met ontslag’. De beleving van de therapeut valt dan samen met die van de cliënt en wordt direct in actie omgezet. Voor het perspectief van V is weinig ruimte meer en het risico is groot dat zijn wanhoop over het uitblijven van verandering wordt versterkt. Het is de taak van de psychotherapeute haar mentaliserende vermogen te herstellen. Het team kan haar daar in de teammentaliseertijd bij helpen. Door met het team haar eigen gevoel van moedeloosheid in reactie op V beter te begrijpen creëert ze weer ruimte voor mentaliseren over V. Ze kan dan, zonder in afkeuring te vervallen, weer vragen naar wat er in hem gebeurt als hij te laat binnenkomt. Of ze kan eens wat uitgebreider stilstaan bij wat het voor hem betekent dat anderen vertrouwen in hem hebben.

Wij hebben de ervaring dat de teammentaliseertijd op verschillende manieren een positieve uitwerking heeft. Winst voor de cliënten is dat de draagkracht van het team groter is geworden. Doordat we ons richten op het mentaliserende proces van de cliënt treden we minder snel handelend op. Met de cliënte die in sessies voortdurend enkele minuten te laat binnenkomt, wordt in de groep bijvoorbeeld besproken hoe we dat van haar moeten begrijpen. Te laat komen bleek voor haar een manier om haar ambivalentie tegenover de behandeling zichtbaar te maken. De aandacht van de groep en het team gaat vervolgens naar deze ambivalentie, terwijl tegelijkertijd duidelijk blijft dat het doel van het gesprek is dat cliënte wél op tijd gaat komen. Het begrijpende vermogen en de frustratietolerantie van de therapeuten neemt toe door onderling de verschillende mentaliserende perspectieven op problematisch gedrag van de cliënt uit te wisselen. De therapeuten zijn zodoende flexibeler in hun reacties naar de cliënt. Op zijn beurt zal de cliënt meer emoties kunnen verdragen doordat hij ervaart dat de therapeuten deze emoties aankunnen.

Voor de therapeuten werkt de teammentaliseertijd steunend. Weten dat je met je emotionele reacties op de cliënt terug kan vallen op de mentaliserende hulp van het team versterkt je veerkracht. Dit vergroot de therapeutische mogelijkheden naar de cliënten toe en versterkt de cohesie in het team. Verder komen de therapeutische technieken waarmee mentaliseren wordt bevorderd elke keer weer aan de orde. Dat houdt het team scherp, lerend en bewust van de ‘niet-wetende’ basishouding in contact met cliënten en met elkaar.