De laatste jaren is de politieke aandacht voor huiselijk geweld toegenomen. In 2002 verscheen een nota over de aanpak van huiselijk geweld (ministerie van Justitie, 2002). De toegenomen aandacht is onder andere het gevolg van het groeiende besef dat de kans om slachtoffer te worden groter is bij geweld binnenshuis dan bij geweld buitenshuis (ministerie van Justitie, 2002). De gevolgen van huiselijk geweld zijn groot. Slachtoffers voelen zich onveiliger en minderwaardiger, hebben meer gezondheidsklachten en problemen met intimiteit en seksualiteit en onderhouden minder sociale contacten dan mensen die geen slachtoffer zijn van huiselijk geweld (Van der Linden & Steketee, 1999). Ook zijn er hoge economische kosten verbonden aan de bemoeienis van politie, justitie en gezondheidszorginstellingen, oplopend tot 150 miljoen euro op jaarbasis (Korf, Mot, Meulenbeek & Van den Brandt, 1997).

Dader en slachtoffer maken, anders dan bij andere geweldvormen, deel uit van elkaars leefomgeving. Mede hierdoor is het recidivepercentage onder plegers hoog (ministerie van Justitie, 2002). Afhankelijk van het onderzoek lopen deze percentages op tot 74% (zie tabel 3). Vanwege deze hoogfrequente recidive is het belang van een effectieve behandeling voor plegers van partnergeweld groot.

In Nederland worden plegers van partnergeweld vooral op incidentele basis behandeld (Van der Linden & Steketee, 1999). In de jaren ’90 zijn diverse behandelvormen ontwikkeld en toegepast, maar onderzoek naar de effectiviteit ervan is in ons land nog niet verricht. Ook vertonen de behandelingen onderling grote verschillen. Zo wordt in verschillende mate gebruikgemaakt van relatietherapie, individuele therapie en groepstherapie, en zijn er variaties in het bij de behandeling betrekken van de partner en de sekse van de therapeut (Van der Linden & Steketee, 1999). Van Lawick en Groen (Van Lawick, 2003) hebben bijvoorbeeld een systeembenadering ontwikkeld die wordt toegepast in een niet-forensische, ambulante setting. Opvallend is dat zij beide partners bij de behandeling betrekken. Hierdoor wordt het exclusieve slachtofferschap van de vrouw en het exclusieve daderschap van de man doorbroken (Van der Linden & Steketee, 1999).

Geen enkele instantie is op zichzelf in staat huiselijk geweld effectief te bestrijden. Een goede samenwerking tussen politie, openbaar ministerie, reclassering, kinderbescherming, vrouwenopvang en andere hulporganisaties is van belang om een sluitende aanpak te realiseren. In de afgelopen jaren zijn in tientallen gemeenten en regio’s samenwerkingsverbanden op het gebied van huiselijk geweld gevormd (ministerie van Justitie, 2005). Ook is een landelijk expertisecentrum (Transact) voor seksespecifieke zorg en seksueel geweld, gericht op de zorg- en hulpverleningssector, tot stand gekomen. Deze organisatie zet zich in om de samenwerking tussen gemeenten, politie en justitie te bevorderen.

Volgens het ministerie van Justitie valt grote winst te behalen bij vrijwillige hulpverlening, omdat daders hun relatie met het slachtoffer meestal niet willen verbreken. Ook slachtoffers willen niet zozeer dat de relatie beëindigd wordt, maar wel dat het geweld stopt. In dit kader zijn in de afgelopen jaren in het hele land vrijwillige hulpverleningsprojecten gestart, zowel binnen het reguliere aanbod van algemeen maatschappelijk werk als binnen de geestelijke gezondheidszorg. Soms zijn er regionale of lokale samenwerkingsprojecten met bijvoorbeeld instellingen voor vrouwenopvang (Blijf-van-mijn-Lijfhuizen, vrouwenopvangcentra en Fiom-huizen). Deze vormen een belangrijke schakel in de keten van zorg omdat zij een veilige opvangplek kunnen bieden aan vrouwen en kinderen. Daarnaast begeleiden zij vrouwen bij een eventuele overgang naar een nieuw bestaan.

Bij behandeling in forensische poliklinieken speelt samenwerking met de politie een belangrijke rol. Bij aangifte van partnergeweld wordt de dader uitgenodigd voor een gesprek met de politie en een vertegenwoordiger van een polikliniek om hem voor hulpverlening te motiveren (ministerie van Justitie, 2002). Daarnaast kan behandeling opgelegd worden als strafmaatregel (onder dwang of drang). Een voorbeeld van een poliklinische voorziening is De Waag, behandelcentrum voor forensisch-psychiatrische cliënten met vestigingen in Utrecht, Amsterdam, Den Haag, Haarlem, Almere en Leiden. Deze instelling doet al vanaf 1996 ruime ervaring op met een cognitief-gedragstherapeutische behandeling van daders van partnergeweld, zowel op vrijwillige basis als onder drang of dwang (Kroes, 2004).

Voor zover bekend is er in Nederland nog geen gecontroleerd onderzoek gedaan naar het effect van bestaande behandelingen. De vraag is of buitenlands effectonderzoek aanknopingspunten biedt voor de ontwikkeling van behandelingsmodellen die bruikbaar zijn in de Nederlandse situatie. Hieronder wordt een overzicht gegeven van onderzochte interventies. Op basis hiervan wordt een geïntegreerd behandelingsmodel voorgesteld.

Een hulpmiddel voor de classificatie in typen is de Spousal assault risk assessment (SARA; Kropp, Hart, Webster & Eaves, 1998), een instrument dat ontwikkeld is voor de risicotaxatie van partnergeweld. Het omvat 20 risicofactoren waarmee het risico van geweld in het algemeen en relationeel geweld in het bijzonder kan worden beoordeeld. Een voorbeeld van de factor geweld in het algemeen is ‘recent middelenmisbruik of -afhankelijkheid’. Een voorbeeld van de factor relationeel geweld is ‘recent escalerende frequentie of intensiteit van de mishandeling’. De items worden gescoord op een driepuntsschaal, lopend van ‘risicofactor afwezig’ (0), via ‘risicofactor mogelijk of gedeeltelijk aanwezig’ (1) tot ‘risicofactor aanwezig’ (2). Het recidiverisico van beide geweldvormen wordt geschat als laag, gemiddeld of hoog. De interbeoordelaarbetrouwbaarheid van de totale lijst, de subschalen ‘Relationeel geweld’ en ‘Algemeen geweld’ blijken goed tot uitstekend en ook de predictieve validiteit is goed (Kropp & Hart, 2000). Naar de betrouwbaarheid en de validiteit van de Nederlandse vertaling van de SARA (geautoriseerde vertaling en bewerking: Hildebrand, De Ruiter & Leunissen, in voorbereiding) werd nog geen onderzoek gedaan. Om deze reden dient de SARA gecombineerd te worden met een intake. Tijdens de intake kan men bijvoorbeeld navraag doen naar de kwaliteit van de partnerrelatie en het geweld (het hoe, wat en wanneer), en trachten de persoonlijkheid van dader en slachtoffer te beoordelen. Deze informatie is nodig om een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van de dader, het slachtoffer en de aard van het geweld. Vooralsnog is er echter geen duidelijkheid over de relevantie van de verschillende aspecten voor de indicatiestelling voor behandeling. Hiernaar moet dan ook verder onderzoek worden gedaan.

Het Duluth-model (Pence & Paymar, 1993) is een feministisch psycho-educatief model. Volgens dit model is partnergeweld het gevolg van een patriarchale ideologie, die het uitoefenen van macht en controle over de vrouw aanmoedigt (Babcock, Green & Robie, 2004). Een belangrijk onderdeel in het Duluth-model is het macht- en controlewiel (zie figuur 1).

Figuur 1 Macht- en controlewiel (overgenomen uit Pence & Paymar, 1993)

---

Het macht- en controlewiel geeft aan dat geweld deel is van een gedragspatroon en niet veroorzaakt wordt door incidenten. Elk segment van het wiel representeert gedrag dat mensen vertonen die anderen willen domineren: intimidatie, emotioneel misbruik, isolatie, minimaliseren / loochenen / schuldinductie, kinderen inzetten in conflicten, voorrechten uitoefenen, economisch misbruik, overreding en bedreiging. Mannen leren dit gedrag vaak in hun eigen familie en cultuur. Het doel van de behandeling is mannen te helpen hun autoritaire en destructieve gedrag te veranderen. Dit wordt gerepresenteerd in het gelijkheidswiel (zie figuur 2).

Figuur 2 Gelijkheidswiel (overgenomen uit Pence & Paymar 1993)

---

Uit het onderzoek van Babcock en Steiner (1999) kwam naar voren dat zowel de behandelde als de drop-outgroep significant minder recidiveerde dan de groep met gevangenisstraf. Verder bleek dat de groep die de behandeling had afgerond significant minder recidiveerde dan de drop-outgroep. Het aantal gevolgde therapiesessies bleek negatief te correleren met het aantal arrestaties in de follow-upperiode. Babcock en Steiner concluderen dat de behandeling een kleine maar significante bijdrage levert aan de vermindering van recidive. Deze onderzoeksgegevens ondersteunen een verplichte deelname aan behandeling in plaats van gevangenisstraf. Een belangrijk probleem in dit onderzoek is dat minder dan een derde van de daders de behandeling afmaakte. De groep die de behandeling wel afmaakte, is dan ook niet representatief voor daders van relationeel geweld. Een andere beperking is dat recidive alleen gerapporteerd werd op grond van politierapportage, wat tot onderrapportage kan hebben geleid.

Feder en Forde (2000) vonden geen significant verschil in recidivepercentage tijdens de proeftijd tussen de behandelde groep en de groep met alleen proeftijd. De recidivepercentages (partnerrapportage) blijken zelfs iets hoger in de behandelde dan de niet-behandelde groep. De recidivepercentages zoals gerapporteerd door de politie zijn beduidend lager dan de percentages gerapporteerd door partners, wat in overeenstemming is met de eerder vermelde onderschatting bij politierapportage.

Gondolf (1997) vond dat drop-outs significant vaker recidiveerden dan de groep die de behandeling wel afmaakte. Dit duidt op een behandeleffect op de korte termijn (15 maanden). In dit onderzoek werd de follow-upperiode gerekend vanaf de intake, wat impliceert dat de daders een groot deel van de follow-upperiode (3 tot 6 maanden) in behandeling waren. De belangrijkste conclusies waren dat behandeling een bijdrage kan leveren aan de beëindiging van mishandeling op de korte termijn en dat de kwaliteit van leven en het gevoel van veiligheid bij de meerderheid van de vrouwen vooruit was gegaan. Toch blijkt een deel van de daders snel en meermaals te recidiveren. Dit betekent dat daders goed gevolgd zullen moeten worden. Ook dient meer onderzoek gedaan te worden naar behandelingen voor therapieresistente daders.

Het opmerkelijkste resultaat is de 0% recidive in het onderzoek van Murphy en anderen (1998, zie tabel 2). Dit is echter een recidivepercentage berekend over de tien personen die de behandeling afmaakten. Dit aantal is te klein (4% van de totale groep) voor definitieve conclusies over behandeleffecten. Murphy en anderen suggereren dat toezicht op het voltooien van de behandeling de recidivepercentages kan verminderen. Een punt van kritiek op dit onderzoek is dat recidive werd gemeten in officiële criminaliteitscijfers, wat meestal tot een onderschatting van de werkelijke recidive leidt.

Het onderzoek van Taylor en anderen (2001) leverde een significante vermindering van recidive op voor de langdurige therapie in vergelijking met de controlegroep (cijfers gebaseerd op politierapportage). Maar de follow-upperiode in dit onderzoek werd gerekend vanaf het begin van de therapie, wat maakt dat de daders gedurende een groot deel van de follow-upperiode in behandeling waren. De resultaten van het onderzoek ondersteunen de veronderstelling dat gewelddadig gedrag onderdrukt wordt tijdens de behandeling (Taylor en anderen, 2001).

De conclusie uit het voorgaande is dat behandeling volgens het Duluth-model weliswaar een positieve bijdrage levert aan de vermindering van recidive. Het onderzoek van Babcock en Steiner (1999) lijkt uit te wijzen dat behandeling op basis van het Duluth-model effectiever is in de vermindering van recidive dan gevangenisstraf. De recidivepercentages zijn echter alleen op politiecijfers gebaseerd, waardoor onderrapportage mogelijk is. Verder wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van het Duluth-model in de vermindering van recidive is van belang om de klinische relevantie van het model aan te kunnen tonen. Ook moeten de recidivepercentages verkregen worden uit meerdere bronnen (zelfrapportage, partnerrapportage, officiële bronnen). Daarnaast zou de effectiviteit van het model onderzocht kunnen worden in relatie tot het type dader. Een laatste suggestie is onderzoek te doen naar snel recidiverende daders om een duidelijker beeld te krijgen van risicofactoren.

In tabel 2 vallen vooral de resultaten van Buttell en Carney (2004) op. Het recidivepercentage in dit onderzoek is slechts 1,3%. In dit onderzoek werd onder andere gekeken naar de invloed van de behandeling op aan mishandeling gerelateerde variabelen, zoals vertrouwen, middelengebruik, controle, dodelijkheid en copingstrategieën. Uit de analyses bleek dat er geen significante verbeteringen optraden in deze variabelen. Dit is, gezien het lage recidivepercentage, zeer opmerkelijk. Buttell en Carney geven als verklaring dat daders die het behandelprogramma gevolgd hebben slimmer worden en zij veronderstellen dat een verschuiving plaatsvindt van fysiek geweld naar emotionele mishandeling en controlerend gedrag. Zij geven dan ook aan dat arrestatie geen goede maat is om recidive te bepalen, omdat onduidelijk is of niet-gearresteerde mannen niet toch partnergeweld plegen.

Het onderzoek van Dunford (2000) leverde weinig tot geen verschil op tussen de behandelde en de onbehandelde groep. Volgens Dunford is de ‘one-size-fits-all’-aanpak wellicht niet de juiste. Een suggestie voor een andere aanpak is om verschillende dadertypes te identificeren en deze types te matchen met verschillende behandelingen. In het onderzoek van Morrel en anderen (2003) werd CGT vergeleken met steunende therapie. Bij de (gestructureerde) CGT lag de nadruk op het aanleren van gedrags- en cognitieve vaardigheden om het geweld te verminderen. Bij de (ongestructureerde) steunende therapie pasten de therapeuten voornamelijk steunende interventies toe. Ondanks de verwachting dat CGT effectiever zou zijn dan steunende therapie werden geen verschillen gevonden in recidivepercentages. Dit wijst erop dat vooralsnog onduidelijk is wat de wezenlijke elementen zijn in een behandeling.

Saunders (1996) vergeleek feministische cognitieve gedragstherapie met psychodynamische therapie. Bij de eerste behandelvorm overlappen het Duluth-model en CGT. De behandeling bestond uit het trainen van cognitieve en gedragsvaardigheden en psycho-educatie over sekserolpatronen. Er werden geen significante verschillen gevonden in recidivepercentages tussen beide therapieën. Een belangrijk resultaat van dit onderzoek was dat mannen met antisociale trekken minder gewelddadig bleken na het volgen van CGT, terwijl daders met afhankelijke trekken betere resultaten boekten met psychodynamische therapie. Verder bleek dat daders met middelenmisbruik meer baat hadden bij CGT. Naar aanleiding van bovenstaande bevindingen trekt Saunders, net als Dunford (2000), de ‘one-size-fits-all’-aanpak in twijfel. Het verdient aanbeveling om hieraan in toekomstig onderzoek aandacht te besteden.

Uit bovenstaande onderzoeken naar de effectiviteit van CGT komt niet naar voren dat CGT de effectiefste aanpak is voor plegers van partnergeweld. Weliswaar verminderen de recidivepercentages, maar CGT is bijvoorbeeld niet effectiever dan steunende (Morrel en anderen, 2003) of psychodynamische therapie (Saunders, 1996). Daarnaast blijkt CGT in verschillende onderzoeken te overlappen met het Duluth-model (Buttell & Carney, 2004; Saunders, 1996), waardoor de effectiviteit van CGT op zichzelf niet kan worden bepaald.

Het onderzoek van Dunford (2000), uitgevoerd onder dienstplichtige militairen, laat geen significant verschillende recidivepercentages zien tussen gendergroepstherapie (groepstherapie met mensen van hetzelfde geslacht), parengroepstherapie of geen therapie. Volgens Stith en anderen (2002) kan herhaald geweld negatieve gevolgen hebben voor de verdere carrière van de betrokkenen, waardoor de resultaten uit het onderzoek van Dunford (2000) beperkt generaliseerbaar zijn. Daarnaast is de parengroep lastig te vergelijken met de andere therapieën, vanwege het relatief lage opkomstpercentage onder vrouwen. Per vijf mannen kwamen slechts twee vrouwen mee naar de parengroep. Hierdoor is het de vraag of werkelijk het effect van parengroepstherapie onderzocht werd. Wél toont Dunford (2000) aan dat het betrekken van vrouwen bij de groepstherapie niet leidt tot toename van geweld.

Johannson en Tutty (1998) deden een exploratief onderzoek naar een parengroep, die aansloot op een gendergroepstherapie gedurende 24 weken. Vanwege de geringe omvang van de onderzoeksgroep en het ontbreken van een controlegroep zijn geen conclusies te trekken over de effectiviteit van de behandeling. Zo kan het effect bijvoorbeeld verklaard worden door de invloed van het voorafgaande genderprogramma. Het eventuele effect van de parengroep kan door gecontroleerd vervolgonderzoek vastgesteld worden.

Het onderzoek van O’Leary en anderen (1999) toont zowel onder mannelijke als vrouwelijke deelnemers een afname van geweld aan na een follow-upperiode van 12 maanden. Er was geen significant verschil in recidivepercentages tussen beide behandeltypes (CGT in gendergroepen of parengroepen). Uit dit onderzoek bleek tevens dat vrouwen in de parengroep niet meer risico liepen op partnergeweld dan vrouwen die niet deelnamen aan het programma.

De resultaten van het onderzoek van Stith en anderen (2004) laten zien dat mannen uit de parengroep significant minder recidiveerden dan de mannen uit de controlegroep. Parengroepen blijken niet risicovoller te zijn dan gendergroepen: de recidivepercentages vallen niet hoger uit. Daarnaast bleek alleen parengroepstherapie een positieve verandering teweeg te brengen in tevredenheid met het huwelijk, houding tegenover partnergeweld en mate van agressie. Het recidivepercentage was het hoogst bij de controlegroep. Bij follow-up bleek uit interviews dat groepstherapie meer opleverde dan individuele therapie. Veel cliënten vonden het bijvoorbeeld belangrijk te horen dat ook andere paren problemen hadden met partnergeweld en stelden er prijs op steun te geven en te ontvangen.

Onderzoek naar de effecten van parengroepstherapie laat zien dat deelname van de vrouwelijke partner het risico van partnergeweld niet vergroot. Lagere recidivepercentages werden in vergelijking met gendergroepen echter niet gevonden. Uit het onderzoek van Stith en anderen (2004) bleek dat cliënten een voorkeur hebben voor parengroepen, vanwege sharing, steun en modeling.

Vóór de behandeling moet worden vastgesteld of groepsbehandeling een geschikte methode is voor de cliënten. Hiervoor is een intake noodzakelijk. Belangrijke aspecten die uitgevraagd kunnen worden tijdens de intake zijn onder andere de kwaliteit van de partnerrelatie en de aard en omstandigheden van het geweld. Om tot een indeling naar dadertype te komen is een beoordeling van de persoonlijkheid van de dader van belang. Daarnaast kan men een risicotaxatie verrichten met de SARA. Daders van het psychopathische type kunnen met dit behandelmodel niet geholpen worden en kunnen beter verwezen worden naar een ander traject in een forensische setting. Gebleken is dat daders van dit type weinig vooruitgang boeken bij behandeling (Dutton en anderen, 2000).

De risicotaxatie maakt het mogelijk risicofactoren bij daders te inventariseren. Hierbij dient aangetekend te worden dat de validiteit en betrouwbaarheid van de Nederlandse versie van de SARA nog niet is onderzocht. Omdat op dit moment geen alternatieven beschikbaar zijn voor risicotaxatie in het kader van huiselijk geweld adviseren wij de SARA met enige voorzichtigheid te gebruiken en deze te combineren met een intake.

Wanneer uit de intake en de risicotaxatie blijkt dat er middelen worden gebruikt, moet hieraan extra aandacht worden besteed. Uit eerder onderzoek (Gordon & Moriarty, 2003) is gebleken dat middelengebruik een krachtige voorspeller is van recidive bij partnergeweld (vergelijk Jewkes, 2002). Dutton en anderen (2000) stelden bij partnermishandelaars een verhoogde alcoholconsumptie vast. Het voorgestelde model beveelt dan ook aan de dader bij middelenmisbruik of -afhankelijkheid behandeling in de verslavingszorg te adviseren. Wanneer een verplichte behandeling is opgelegd door justitie, kan ook de verslavingszorg onder drang of dwang worden aangeboden. Bij niet sterk verhoogd middelengebruik bevelen wij aan de dader een risicofactortraining ‘middelengebruik’ aan te bieden.

De motivatie om te veranderen ontwikkelt zich over verschillende stadia: precontemplatie, contemplatie, preparatie, actie en onderhoud (Prochaska, 2000). In de ‘precontemplatiefase’ is de dader zich niet bewust van de problemen, ontkent deze of is niet bereid de eigen rol onder ogen te zien. In de ‘contemplatiefase’ overweegt de dader mogelijkheden tot verandering, maar is hij nog ambivalent. Een groot aantal daders verkeert ten tijde van de intake in de ‘precontemplatiefase’. Deze daders vertonen veel weerstand tegen behandeling, omdat zij onder dwang of drang van justitie of onder druk van de partner in behandeling komen (Prochaska, 2000). Werkelijke behandeling van partnergeweld is zowel in de ‘precontemplatiefase’ als in de ‘contemplatiefase’ niet geïndiceerd, vanwege de nog onvoldoende bewustwording van problemen, gebrekkige motivatie en ambivalentie. Tijdens de ‘precontemplatiefase’ moet de aandacht gericht worden op verhoging van het probleembewustzijn, onder andere door bespreking van oorzaken en gevolgen van de problematiek, emotionele ervaringen en evaluatie van de omstandigheden. Om ambivalentie te verminderen (‘contemplatiefase’) kunnen bijvoorbeeld voor- en nadelen van de probleemsituatie en die van een situatie zonder problemen vergeleken worden. In de ‘preparatiefase’ valt de beslissing om echt aan verandering te werken en gaat men over tot voorbereidende acties (Prochaska, 2000). In de ‘actiefase’ gaat de dader er echt toe over om met behulp van therapie het partnergeweld te stoppen. Na afloop van de behandeling moeten zowel dader als slachtoffer de mogelijkheid krijgen om het contact met de hulpverlening te hernieuwen bij dreiging van recidive (‘onderhoudsfase’). Dit is van groot belang voor het behoud van de motivatie om bereikte veranderingen vol te houden.

Van Lawick (Kroes, 2005) merkt op dat paren meestal weinig voelen voor groepstherapie, wat vaak op schaamte is gebaseerd. Daarom worden twee individuele gesprekken aanbevolen, waarin een paar wordt gemotiveerd voor groepsbehandeling. In deze gesprekken wordt het paar voorgelicht over wat de groepen inhouden en over de voordelen van groepstherapie (herkenning, modeling, diversiteit in oefensituaties, feedback). Het time-outprogramma is een belangrijke manier om escalaties te leren doorbreken en vormt een goede basis om de groepstherapieën te starten. Wanneer paren te motiveren zijn voor groepsbehandeling heeft dit de voorkeur. Bij dreigende scheiding, bij ernstige persoonlijkheidsproblematiek van één of beide partners of wanneer een paar niet te motiveren is voor een groep wordt gekozen voor een behandeling van het paar alleen.

In parengroepen zijn aspecten van diverse behandelmodellen opgenomen, zoals het psycho-educatieve model, het cognitieve gedragsmodel en het Duluth-model. De parengroepstherapieën hebben vaak een cursorisch karakter. Daarin komen belangrijke thema’s aan bod, zoals de time-outprocedure, familieomstandigheden, machtsverdeling in de relatie, middelengebruik, omgaan met geld, leren deëscaleren, seksualiteit en ruzie maken zonder geweld.

Wanneer dit geïndiceerd is, kunnen partners ook deelnemen aan een gendergroep als aanvulling op de parengroepstherapie (zie boven).

Naast de gender- en parengroepen worden risicofactortrainingen gegeven naar een idee van De Ruiter en Veen (2004). Een voorbeeld hiervan is een training in het omgaan met middelengebruik.

Figuur 3 Integratief behandelingsmodel bij partnergeweld, zowel toepasbaar binnen de forensische als de reguliere zorg

---

Het stroomdiagram geeft globaal weer hoe het behandeltraject zou kunnen lopen. Hierin zijn uiteraard nuanceringen mogelijk, bijvoorbeeld naar dadertype. Dutton en anderen (2000) stellen bijvoorbeeld dat daders met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis (een categorie die grotendeels valt onder het derde dadertype) een intensievere behandeling nodig hebben dan andere daders. Omdat er weinig onderzoeksgegevens zijn over de effectiviteit van de behandeling naar dadertype kan het model nog niet verder worden gespecificeerd.

Het is wenselijk dat de behandeling zo’n groot mogelijke doelgroep bereikt. Daarom is het raadzaam de behandeling in meerdere settingen aan te bieden. Voor de forensische setting kan dit bijvoorbeeld zijn in tbs-klinieken, forensische dagbehandeling en ambulante forensische psychiatrie. Voor andere settingen kan zowel gedacht worden aan privépraktijken als aan GGZ-instellingen. Daders die onder dwang (opgelegde behandeling) of drang (keuze uit behandeling of andere strafmaatregel) een behandeling volgen, zouden in de forensische setting behandeld kunnen worden en de overige daders in de andere settingen.

Een met het bovenstaande vergelijkbaar model is ontwikkeld door Stith en anderen (in druk), maar er zijn enkele verschilpunten. Zo is er in het model van Stith en anderen geen partnerrelatietherapie buiten de groepssetting, maar wordt direct gestart met groepsbehandeling. Daarnaast wordt de time-out in het model van Stith en anderen aangeleerd als onderdeel van de gendergroep, op het moment dat de behandeling reeds drie weken loopt. Beginnen met partnerrelatietherapie en de time-outprocedure hebben echter voordelen boven een onmiddellijke start met groepsbehandeling, zoals het vergroten van het vertrouwen van de paren, de veiligheid van de cliënten en de motivatie voor behandeling. Bovendien wordt in het model van Stith en anderen geen specifieke aandacht gegeven aan individuele risicofactoren.