Het is op zichzelf al een hele prestatie om op nauwelijks meer dan 100 pagina`s een overzicht te geven van de relevantste elementen van de complexe problematiek die alcoholverslaving is. Het lijkt helemaal overmoedig om te proberen om in dezelfde ruimte nog een nuttig bruikbaar praktisch behandelgedeelte te verwerken. De auteur is naar mijn mening op beide punten ruimschoots in zijn opzet geslaagd. Op een erg compacte, maar vlot leesbare manier bundelt hij een grote hoeveelheid relevante informatie. De literatuur waar hij op voortbouwt, is actueel en representatief voor de huidige wetenschappelijke stand van zaken.
Het eerste deel van dit boek bestaat uit een grondig literatuuroverzicht van verschillende relevante dimensies van de alcoholproblematiek. De auteur volgt hierbij een logische opbouw. In een korte inleiding worden actuele cijfers gegeven over de prevalentie en de gevolgen van alcoholmisbruik en -afhankelijkheid. Hier wordt ook het DSM-IV-kader geschetst. Terecht staat hij stil bij het belang van de psychiatrische comorbiditeit. Deze vormt immers een belangrijke negatieve factor in de prognose van het alcoholprobleem. Als dusdanig dient ook voor de bijkomende psychiatrische stoornis een behandeling te worden voorzien binnen het behandelplan.
Het hoofdstuk (actuele) wetenschappelijke inzichten is opgedeeld in drie luiken. In het eerste krijgen we een overzicht van het diagnostische proces. Twee belangrijke, internationaal aanvaarde screeningvragenlijsten passeren hier de revue (de CAGE en de AUDIT). De Addiction Severity Index wordt door de auteur naar voren geschoven als een belangrijk multidimensioneel meetinstrument. Zowel internationaal als in ons taalgebied vindt dit instrument meer en meer ingang. Het wordt zowel in de klinische praktijk als bij (follow-up)onderzoek gebruikt.
In het tweede luik vinden we een compacte beschrijving van een aantal gangbare verklaringstheorieën over alcoholafhankelijkheid. Naast de biologische modellen en de genetische kwetsbaarheid gaat hier, conform de doelstelling van dit boek, ruim aandacht naar verklaringsmodellen die gehanteerd worden in het gedragstherapeutische gedachtegoed: de verschillende leertheoretische modellen (sociaal leren, operante en klassieke conditionering) en het sociaal-cognitief model van belangrijke auteurs als Marlatt en Gordon (1985). De informatie die hier overzichtelijk en bondig wordt gegeven, is actueel en relevant.
Na het etiologische gedeelte vinden we in het derde luik een overzicht van de meest gebruikte behandelvormen vanuit de gedragstherapeutische richting. Terecht besteedt de auteur ruim aandacht aan het concept ‘motivatie’, zoals dat wordt gehanteerd in het model van Prochaska en DiClemente (1998). Dit model is in de hele verslavingszorg, over de grenzen van behandelrichtingen heen, erg belangrijk. De verschillende voor alcoholbehandeling relevante gedragstherapeutisch georiënteerde interventiemodellen worden hier helder en krachtig geschetst. Informatief is ook de terugkoppeling naar de literatuur over de al dan niet bestaande effectiviteit van de verschillende modellen. Achtereenvolgens wordt een beschrijving gegeven van de kortdurende interventies en motiverende gespreksvoering, de operante technieken, de cue-exposuretherapie, de cognitieve en partnerrelatietherapie. Kort, en naar mijn mening onvoldoende, worden de mogelijkheden van groepstherapie aangestipt. Het overzicht van behandelmodellen eindigt met een schets van de farmacotherapeutische mogelijkheden. Hoewel volledig en overzichtelijk is in dit onderdeel een kleine fout geslopen, waar de auteur acamprosaat als een opiaatantagonist benoemt (p. 45).
In het laatste deel van het boek wordt aan de hand van twee erg concreet beschreven casussen de verschillende interventiemogelijkheden gedetailleerd, met vragenlijsten en scoringslijsten, beschreven. Dit geeft een goed beeld van het mogelijke verloop van een behandeling. Het boek sluit af met voorbeelden van nuttig bruikbare vragenlijsten en scoringsinstrumenten (alcoholdagboek, trekmeter, lijst met mogelijke risicosituaties).
Mijn globale appreciatie van dit boek is erg positief. Het geeft op een bondige wijze informatie over zowel de bredere aspecten van de alcoholproblematiek als over de specifieke gedragstherapeutische denk- en behandelmodellen. Door zijn helderheid is het boek in mijn ogen geschikt voor een brede lezersgroep. Niet enkel therapeuten met een specifieke gedragstherapeutisch behandelkader, maar iedereen die op een of andere manier werkt met patiënten met alcoholproblemen kan hier ideeën opdoen. De enige kanttekening hierbij is dat de behandeling van patiënten met gecompliceerde alcoholproblemen (naast de afhankelijkheid van alcohol ook het gebruik van andere middelen en sociale, lichamelijke en psychiatrische problemen) niet aan de orde komt. Voor deze doelgroep zijn er dan ook andere en omvattender strategieën aangewezen.
