Introductie op de Forumdiscussie tussen Cuijpers en Van der Does

Frank van der Horst en Sjoerd Colijn, redactie Tijdschrift voor Psychotherapie

Op 31 juli 2023 werd Pim Cuijpers geïnterviewd in de NRC naar aanleiding van zijn emeritaat als hoogleraar Klinische Psychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam (De Bruin, 2023). Hij betoogde dat er steeds meer psychotherapieën bijkomen en stelt de vraag of dat wel een goede ontwikkeling is. Er zijn steeds meer mensen met psychische problemen, er zijn steeds meer therapievormen, maar de effectiviteit van psychotherapie blijft constant over de tijd en er wordt uiteindelijk ondanks al die therapieën geen extra patiënt beter. Daarbij komt dat in onderzoek naar de effectiviteit van psychotherapie vaak dezelfde vraag wordt gesteld: of één bepaalde therapievorm effectief is voor mensen met één specifiek psychisch probleem. De moeilijke vragen in het vakgebied, over de behandeling van complexe problemen bij ‘moeilijke’ patiënten, blijven onbeantwoord.

Willem van der Does (hoogleraar Klinische psychologie aan de Universiteit Leiden en directeur volwassenenzorg van het Leids Universitair Behandel- en Expertise Centrum) greep het interview met Cuijpers aan voor een ingezonden brief in de NRC (Van der Does, 2023) vanuit een ander perspectief: er is helemaal geen sprake van nieuwe vormen van psychotherapie. Het betreft steeds aanpassingen van wat al eerder beschikbaar was: kleine technische veranderingen in plaats van nieuwe therapieën. Die nieuwe therapieën worden vervolgens commercieel ‘vermarkt’. Van der Does is overigens optimistischer over de effectiviteit van psychotherapie, die meer mensen geneest dan het geval is bij ingrepen bij sommige medische aandoeningen.

Voor de redactie van het Tijdschrift voor Psychotherapie waren deze krantenpublicaties meer dan genoeg aanleiding om contact te zoeken met beide hoogleraren en hen te vragen of zij hun standpunten in twee Forumbijdragen wilden toelichten en nader onderbouwen. Het resultaat van hun positieve antwoord op deze vraag wordt hieronder afgedrukt. Wij zijn hen zeer erkentelijk dat zij deze voor de psychotherapie en voor psychotherapeuten zo belangrijke stellingen en argumentaties hier hebben willen uitwerken!

Het is relevant om de volgorde van de hier gepubliceerde bijdragen te noemen. Cuijpers werkte als eerste zijn stellingen uit, met een overzicht van de huidige stand in het onderzoek naar de effectiviteit van depressiebehandelingen, op basis van zijn werk in de afgelopen decennia, en een oproep om de innovatiecylcus van de psychotherapie zelf te innoveren. Vervolgens lichtte Van der Does zijn positiekeuze toe, met nadruk op het feit dat effectgroottes van psychotherapie positief afsteken tegen andere (medische) behandelingen, en daarnaast door als voorwaarde voor onderzoek naar psychotherapeutische interventies te stellen dat eerst een plausibel verklaringsmechanisme gegeven moet zijn. Tot slot greep Cuijpers de kans om nog op Van der Does te reageren. Het is de bedoeling van de redactie dat deze discussie breder gevoerd wordt. Een eerste aanzet werd (opnieuw) gedaan door Van der Does; zijn bijdrage is als voorpublicatie online te zien op de website van het tijdschrift (www.tijdschriftvoorpsychotherapie.nl).

De redactie van het Tijdschrift voor Psychotherapie nodigt naar aanleiding van deze uitwisseling collega’s van harte uit om vóór 1 mei 2024 hún visie te geven in een Forumbijdrage in dit tijdschrift. Hoe wegen we het effect van psychotherapie? Komen we verder? En hoe moeten we verdergaan om patiënten (ook de ‘complexe’) steeds meer kans op verbetering en herstel te bieden? Deze reacties zullen in nummer 4 in druk verschijnen; om de discussie levendig en actueel te houden kunnen reacties zodra deze binnen zijn al online ingezien worden.

Literatuur

Bruin, E. de (2023, 31 juli). En weer een nieuwe therapie, en nóg een – maar heeft dat zin? NRC. https://www.nrc.nl/nieuws/2023/07/31/en-weer-een-nieuwe-therapie-en-nog-een-maar-heeft-dat-zin-a4170915

Does, W. van der (2023, 16 augustus). Honderden soorten psychotherapie? Welnee. NRC. https://www.nrc.nl/nieuws/2023/08/15/honderden-soorten-psychotherapie-welnee-a4171964